Gastrik volvulus ya da diğer adıyla mide dönmesi olarak adlandırılan hastalık, oldukça nadir olarak görülür. Bu nedenle bu hastalığa dair kısıtlı olgu ve tedavi olmasının yanı sıra, günümüzde geçmişe oranla daha fazla bilgi bulunur. Çeşitli nedenlere bağlı olarak midenin kendi etrafında anormal bir dönme hareketi yapması, gastrik volvulusa neden olur. Akut ya da kronik olarak gelişebilen gastrik volvulus, genellikle tanısı geç konulan hastalıklardandır. Peki gastrik volvulus nedir, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? İşte detaylar…
Gastrik Volvulus Nedir?
Gastrik volvulus ya da mide volvulusu, son derece ender görülen ve midenin dönmesine bağlı gelişen bir hastalıktır. Mide içinde gerçekleşen malzeme akışında tıkanma yaşanması, değişken kan akışının olması veya doku ölümlerinin gerçekleşmesi gibi farklı nedenlere bağlı olarak gelişen bu hastalıkta; midenin tamamı veya bir kısmı 180 dereceden fazla olmak üzere garip bir şekilde bükülür. Bükülme midenin uzun veya kısa ekseni etrafında olabilir.
Eğer bükülme uzun eksen etrafında olmuşsa, hastalık organoaksiyel adını alır; buna dik olan eksen etrafında ise mezenteroaksiyel olarak ifade edilir. Uzun eksen etrafındaki bükülmelerde tıkanma oranı dik eksen etrafındaki bükülmelere göre daha fazladır. Ayrıca ikinci eksende dokulara giden kan akışında kesilme veya azalma olma ihtimali daha yüksektir.
Gastrik volvulus, hiatus hernisi yani mide fıtığı ile ilişkili bir hastalıktır. Buna göre volvulus gözlemlenen durumların üçte birlik oranı mide fıtığından kaynaklanır. Bu nedenle hastalığın tedavisi de cerrahi müdahale gerektirir.
Gastrik Volvulus Nedenleri
Gastrik volvulus farklı şekillerde oluşabilen ve midenin istenmeyen şekilde dönmesi ile meydana gelen bir hastalık çeşididir. Midenin normal konumu itibariyle alt kısmı oniki parmak bağırsağına, üst kısmı ise özofagial hiatus hizasındaki bağlara asılı bir yerdedir. Sol gastrik arter küçük kurvaturün sabit kalmasını sağlar.
Kısa gastrik damarlar, gastroskolik bağ yapıları ve gastrosplenik bağlar ise büyük kurvatürün biraz daha gevşek şekilde durmasını sağlar. Bu bağ yapılarının olması gerekenden daha gevşek olması veya kopması gibi durumlar, midenin normal konumundan şaşarak dik ya dayatık eksen etrafından dönmesine neden olur. Bu durumda gastrik volvulus oluşumu gözlenir.
Gastrik volvulusun yaşlılarda oluşma oranı gençlere göre daha yüksek olsa da, bu hastalığın yaş veya cinsiyetle çok fazla ilişkisi bulunmaz. Dolayısıyla herkeste nadir de olsa görülebilir.
Mideyi tutan bağ yapılarının normalden daha uzun olması ve herhangi başka bir anomali ya da hastalığın görülmediği durumlar idiopatik volvulus olarak adlandırılır. Volvulus vakaları genellikle başka hastalıklar neticesinde oluşur. Sekonder olarak görülme oranı toplam vakaların yaklaşık dörtte üçünü kapsar. Bu hastalıklar;
- Diyaframda görülen yırtıklar,
- Sol diyaframda oluşan delinmeler,
- Hiatus fıtığı,
- Pilor darlığı, perigastrit, karın travmaları ve karın içi yapışmalar gibi mide genişlemesine yol açan durumlarşeklinde sıralanabilir.
Gastrik Volvulus Çeşitleri Nelerdir?
Gastrik volvulus hastalığı farklı şekillerde oluşabilir. Bu hastalık genel olarak 3 farklı tip altında incelenebilir:
Organoaksiyel Tip: Bu tip hastalık toplam vakanın yaklaşık %60’ını oluşturur ve bu nedenle en yaygın mide volvulusu tipidir. Organoaksiyel tipte mide uzun eksen, yani pilor ile gastroözofageal yapının bağlı olduğu eksen etrafında dönme hareketi yapar. Genellikle diyafram rahatsızlıkları ile bağlantılı olan organoaksiyel durumunda, büyük kurvatür küçük kurvatürün üzerinde konumlanır.
Mezenteroaksiyel Tip: Bu tip gastrik volvulusta mide, kısa eksen etrafında dönme hareketi yapar. Bu hareket sonucunda midenin arka kısmı öne ve yukarıya doğru hareket eder. Mezenteroaksiyel volvulusta dönme hareketi aralıklarla devam eder ve eksik olarak gerçekleşir. Bunun sonucunda antrum gastroözofageal yapının üzerinde yer alır. Toplam vakaların yaklaşık %30’u bu dönme hareketi nedeniyle meydana gelir.
Kombine Tip: Kombine gastrik volvulus midenin hem organoaksiyel hem de mezenteroaksiyel yönde dönmesiyle meydana gelen kompleks bir durumdur. Oldukça nadir oluşan bu dönme hareketi, vakaların geriye kalan kısmına denk gelir. Çoğunlukla kronik volvulus gözlemlenen hastalarda ortaya çıkar.
Gastrik Volvulus Kimlerde Görülür?
Gastrik volvulus, yaş ve cinsiyet ayrımı göstermeksizin oluşabilen bir durumdur ve vakaların üçte ikisinin tam olarak neden oluştuğu bilinmemektedir. Genellikle gastroduodenal, gastrosplenik, gastrohepatik ve gastrofrenik bağlardaki gevşeklikten kaynaklanan durumlar çocuklara oranla yetişkinlerde daha sık görülür. Fakat bu bağ gevşekliği çocuklarda da karşılaşılan bir durumdur.
Midenin doğuştan genel anomaliliği nedeniyle garip yönlü hareket etmesi, toplam vakaların üçte birini meydana getirir. Bu hareket sadece genetik faktörlerden kaynaklanmaz. Bazı durumlarda sonradan edinilen bir anomali de olabilir ve her yaş ile cinsiyette nadir de olsa görülür.
Gastrik Volvulus Belirtileri
Gastrik volvulus, midenin uzun veya kısa eksen etrafında dönerek katlanması ile gelişen bir hastalıktır. Akut ya da kronik olarak gastrik volvulus görülebilir.
Akut volvulus vakalarında ölüm oranı yaklaşık %30 ila %50 arasında değişir. Ayrıca tanı ve tedavinin gecikmesi ile hastada iskemi (doku ve organlara giden kan akışının bloke olması durumu) ve nekroz (doku ölümü) gözlenebilir. Bu durumda içi boş organlarda anormal açılmalar meydana gelir ve ölüm oranı son derece yüksek olur. Akut volvulusun en yaygın belirtileri şunlardır:
- Karın ağrısı
- Hazımsızlık
- Kilo kaybı
- Öğürme
- Şişkinlik
- Geğirme
- İdrar miktarında azalma
- Kusma ya da kusamama
Kronik volvulus ise gastrit, hiatus fıtığı ve safra kesesi taşlarının belirtilerine benzer özellikler taşır. Bu nedenle sıklıkla başka hastalıklarla karıştırılır. Kronik volvulustan şikayetçi olan hastalarda genellikle yemek yedikten kısa süre sonra aniden karın ağrısı oluşumu gözlenir. Bu durum hastalıkla karakterizedir. Kronik volvulusun ayırt edici belirtileri şunlardır:
- Karın içi organlarda şişmeye bağlı gelişen karın ağrısı
- Karın üst orta bölgesinde ağrı oluşumu
- Kilo kaybı
- Bulantı
- Kusma
- Öğürme
- Nazogastrik tüp yerleştirmenin başarısız olması
Gastrik Volvulus Tanısı ve Teşhisi Nasıl Olur?
Mide volvulusu oldukça nadir görülmesinin yanında, hasta için son derece tehlikeli bir durumdur. Bu nedenle hastalığın kesin tanısı tedavinin gecikmemesi ve hastanın hayati durumu için oldukça önemlidir. Genellikle mide volvulusunun kesin tanısı cerrahi müdahale sırasında konulur. Ameliyat öncesi tanı yöntemleri ise ileri seviye radyolojik incelemeler gerektirir, çünkü genel radyolojik yöntemler tanı koymak için yeterli değildir.
Mide volvulusunun teşhis edilmesi için uygulanan ileri seviyeli radyolojik tetkikler arasında;
- Oniki parmak bağırsağı pasaj grafisi,
- Baryumlu özofagus,
- Karın ulstrasonu,
- Bilgisayarlı tomografi
gibi yöntemler yer alır. Bunların yanında endoskopik görüntüleme yöntemleri de uygulanan tetkikler arasındadır.
Gastrik Volvulus Tedavisi
Gastrik volvulus tedavisi operasyon gerektirir. Bu operasyon açık veya kapalı olmak üzere iki yöntemle yapılabilir. Hastalığın ilerleme seviyesine göre iki yöntemden biri tercih edilir ve operasyonla midenin orjinal konumuna getirilerek sabitlenmesi sağlanır. Ayrıca operasyon sırasında, volvulusa sebebiyet veren bir sorun ya da bozukluk varsa bunun tedavisi de yapılır.
Gastrik volvulus tedavisinin zamanında yapılması hasta için son derece hayatidir. Çünkü tedavinin gecikmesi zaman içinde hastada mide ölümü, delinmesi, pankreatit ve pankreatit şok gibi çok daha ağır rahatsızlıkların gelişmesine neden olabilir. Çok ileri seviye hastalarda ölüme kadar giden ciddi komplikasyonlar oluşabilir.